کد مطلب:164 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:453
احکام تقلید
مسأله 1ـ هیچ مسلمانی نمی تواند در اصول دین تقلید نماید، بلكه باید آنها را از روی دلیل ـ به فراخور حال خویش ـ بداند ولی در فروع دین یعنی احكام و دستورات عملی، اگر مجتهد باشد (یعنی بتواند احكام الهی را از روی دلیل به دست آورد) به عقیده خود عمل می كند و اگر مجتهد نباشد باید از مجتهدی تقلید كند، همان گونه كه مردم در تمام اموری كه تخصّص و اطّلاع ندارند، به اهل اطّلاع مراجعه می كنند و از آنها پیروی می نمایند.
و نیز می تواند عمل به احتیاط كند، یعنی در اعمال خود طوری رفتار نماید كه یقین كند تكلیف خود را انجام داده است، مثلاً اگر بعضی از مجتهدین كاری را حرام و بعضی مباح می دانند آن را ترك كند و یا اگر بعضی، آن را مستحب و بعضی واجب می دانند آن را حتماً به جا آورد، ولی چون عمل به احتیاط مشكل است و احتیاج به اطّلاعات نسبتاً وسیعی از مسائل فقهی دارد، راه برای توده مردم غالباً همان مراجعه به مجتهدین و تقلید از آنهاست.
مسأله 2ـ حقیقت تقلید در احكام، استنادعملی به دستور مجتهد است، یعنی انجام اعمال خود را موكول به دستور مجتهد كند.
مسأله 3ـ مجتهدی كه از او تقلید می كند باید دارای صفات زیر باشد: مرد، بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلال زاده و همچنین بنابراحتیاط واجب عادل و زنده
[20]
باشد. (عادل كسی است كه دارای حالت خداترسی باطنی است كه او را از انجام گناه كبیره و اصرار بر گناه صغیره باز می دارد).
مسأله 4ـ در مسائلی كه مجتهدین اختلاف نظر دارند باید از «اعلم» تقلید كند.
مسأله 5ـ «مجتهد» و «اعلم» را از سه راه می توان شناخت:
اوّل: این كه خود انسان اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد.
دوم: این كه دو نفر عادل از اهل علم به او خبر دهند، به شرط این كه دو نفر عالم دیگر برخلاف گفته آنها شهادت ندهند.
سوم: این كه آنچنان در میان اهل علم و محافل علمی مشهور باشد كه انسان یقین پیدا كند او اعلم است.
مسأله 6ـ هرگاه شناختن «اعلم» بطور قطع ممكن نشود، احتیاط آن است از كسی تقلید كند، كه گمان به اعلم بودن او دارد و در صورت شك میان چند مجتهد و عدم ترجیح آنها از هركدام بخواهد می تواند تقلید كند.
مسأله 7ـ برای آگاهی از فتوای مجتهد چند راه وجود دارد: اوّل، شنیدن از خود مجتهد یا ملاحظه دستخطّ او; دوم، دیدن در رساله ای كه مورد اطمینان باشد; سوم، شنیدن از كسی كه مورد اعتماد است; چهارم، مشهور بودن در میان مردم بطوری كه سبب اطمینان شود.
مسأله 8ـ اگر احتمال دهد فتوای مجتهد عوض شده، می تواند به فتوای سابق عمل كند و جستجو لازم نیست.
مسأله 9ـ در جایی كه مجتهد صریحاً فتوا ندارد، بلكه می گوید احتیاط آن است كه فلان گونه عمل شود، این احتیاط را «احتیاط واجب» می گویند و مقلّد یا باید به آن عمل كند و یا به مجتهد دیگر مراجعه نماید و امّا اگر فتوای صریحی داده، مثلاً گفته است اقامه برای نماز مستحبّ است، سپس گفته احتیاط آن است كه ترك نشود، این را «احتیاط مستحبّ» می گویند و مقلّد می تواند به آن عمل كند یا نكند و در مواردی كه می گوید «محلّ تامّل» یا «محلّ اشكال» است مقلّد می تواند عمل به احتیاط كند
یا به دیگری مراجعه نماید. امّا اگر بگوید «ظاهر چنین است» یا «اقوی چنین است»، این تعبیرها فتوا محسوب می شود و مقلّد باید به آن عمل كند.
مسأله 10ـ هرگاه مجتهدی كه انسان از او تقلید می كند، از دنیا برود باقی ماندن بر تقلید او جایز است; بلكه اگر اعلم باشد واجب است، به شرط این كه عمل به فتوای او كرده باشد.
مسأله 11ـ عمل كردن به فتوای مجتهد مرده ابتداءً جایز نیست هرچند اعلم باشد بنابر احتیاط واجب.
مسأله 12ـ هركس باید مسائلی را كه معمولاً مورد احتیاج او واقع می شود یاد گیرد یا طریقه احتیاط آن را بداند.
مسأله 13ـ اگر مسأله ای پیش آید كه حكم آن را نمی داند می تواند عمل به احتیاط نماید، یا اگر وقت آن نمی گذرد صبر كند تا دسترسی به مجتهد پیدا كند، و اگر دسترسی ندارد یك طرف را كه بیشتر احتمال صحّت می دهد انجام می دهد و بعداً سؤال می كند، اگر مطابق فتوای مجتهد بود صحیح است وگرنه باید اعاده كند.
مسأله 14ـ هرگاه كسی مدّتی اعمال خود را بدون تقلید انجام داده، سپس تقلید كند، اگر اعمال سابق، مطابق فتوای این مجتهد باشد صحیح است و گرنه باید اعاده كند، همچنین است اگر بدون تحقیق كافی از مجتهدی تقلید نموده.
مسأله 15ـ هرگاه كسی در نقل فتوای مجتهدی اشتباه كرده باید بعد از اطّلاع، صحیح آن را بگوید، و اگر در منبر و سخنرانی گفته باید آن را در جلسات مختلف تكرار كند تا كسانی كه به اشتباه افتاده اند از اشتباه درآیند، امّا اگر فتوای آن مجتهد تغییر كرده، اعلام تغییر بر او لازم نیست.
مسأله 16ـ عدول، یعنی تغییر تقلید از مجتهدی به مجتهد دیگر، جایز نیست بنابر احتیاط واجب، مگر آن كه مجتهد دوم اعلم باشد و اگر بدون تحقیق عدول كرده باید بازگردد.
مسأله 17ـ هرگاه فتوای مجتهد تغییر كند باید به فتوای جدید عمل شود، امّا
[22]
اعمالی را كه مطابق فتوای سابق عمل كرده (مانند عبادات یا معاملاتی كه انجام داده) صحیح است و اعاده لازم ندارد، همچنین اگر از مجتهدی به مجتهد دیگر عدول كند، اعاده اعمال سابق لازم نیست.
مسأله 18ـ هرگاه مدّتی تقلید كرده امّا نمی داند تقلید او صحیح بوده یا نه، نسبت به اعمال گذشته اشكالی ندارد، امّا برای اعمال فعلی و آینده باید تقلید صحیح كند.
مسأله 19ـ هرگاه دو مجتهد مساوی باشند، می توان بعضی از مسائل را از یكی و بعضی را از دیگری تقلید كرد.
مسأله 20ـ فتوا دادن و اظهار نظر كردن در مسائل شرعی برای كسی كه مجتهد نیست (یعنی قادر به استنباط احكام از مدارك و دلایل آن نمی باشد) حرام است و هرگاه بدون اطّلاع اظهار نظر كند، مسؤول اعمال تمام كسانی است كه به گفته او عمل می كنند.
و نیز می تواند عمل به احتیاط كند، یعنی در اعمال خود طوری رفتار نماید كه یقین كند تكلیف خود را انجام داده است، مثلاً اگر بعضی از مجتهدین كاری را حرام و بعضی مباح می دانند آن را ترك كند و یا اگر بعضی، آن را مستحب و بعضی واجب می دانند آن را حتماً به جا آورد، ولی چون عمل به احتیاط مشكل است و احتیاج به اطّلاعات نسبتاً وسیعی از مسائل فقهی دارد، راه برای توده مردم غالباً همان مراجعه به مجتهدین و تقلید از آنهاست.
مسأله 2ـ حقیقت تقلید در احكام، استنادعملی به دستور مجتهد است، یعنی انجام اعمال خود را موكول به دستور مجتهد كند.
مسأله 3ـ مجتهدی كه از او تقلید می كند باید دارای صفات زیر باشد: مرد، بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلال زاده و همچنین بنابراحتیاط واجب عادل و زنده
[20]
باشد. (عادل كسی است كه دارای حالت خداترسی باطنی است كه او را از انجام گناه كبیره و اصرار بر گناه صغیره باز می دارد).
مسأله 4ـ در مسائلی كه مجتهدین اختلاف نظر دارند باید از «اعلم» تقلید كند.
مسأله 5ـ «مجتهد» و «اعلم» را از سه راه می توان شناخت:
اوّل: این كه خود انسان اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد.
دوم: این كه دو نفر عادل از اهل علم به او خبر دهند، به شرط این كه دو نفر عالم دیگر برخلاف گفته آنها شهادت ندهند.
سوم: این كه آنچنان در میان اهل علم و محافل علمی مشهور باشد كه انسان یقین پیدا كند او اعلم است.
مسأله 6ـ هرگاه شناختن «اعلم» بطور قطع ممكن نشود، احتیاط آن است از كسی تقلید كند، كه گمان به اعلم بودن او دارد و در صورت شك میان چند مجتهد و عدم ترجیح آنها از هركدام بخواهد می تواند تقلید كند.
مسأله 7ـ برای آگاهی از فتوای مجتهد چند راه وجود دارد: اوّل، شنیدن از خود مجتهد یا ملاحظه دستخطّ او; دوم، دیدن در رساله ای كه مورد اطمینان باشد; سوم، شنیدن از كسی كه مورد اعتماد است; چهارم، مشهور بودن در میان مردم بطوری كه سبب اطمینان شود.
مسأله 8ـ اگر احتمال دهد فتوای مجتهد عوض شده، می تواند به فتوای سابق عمل كند و جستجو لازم نیست.
مسأله 9ـ در جایی كه مجتهد صریحاً فتوا ندارد، بلكه می گوید احتیاط آن است كه فلان گونه عمل شود، این احتیاط را «احتیاط واجب» می گویند و مقلّد یا باید به آن عمل كند و یا به مجتهد دیگر مراجعه نماید و امّا اگر فتوای صریحی داده، مثلاً گفته است اقامه برای نماز مستحبّ است، سپس گفته احتیاط آن است كه ترك نشود، این را «احتیاط مستحبّ» می گویند و مقلّد می تواند به آن عمل كند یا نكند و در مواردی كه می گوید «محلّ تامّل» یا «محلّ اشكال» است مقلّد می تواند عمل به احتیاط كند
یا به دیگری مراجعه نماید. امّا اگر بگوید «ظاهر چنین است» یا «اقوی چنین است»، این تعبیرها فتوا محسوب می شود و مقلّد باید به آن عمل كند.
مسأله 10ـ هرگاه مجتهدی كه انسان از او تقلید می كند، از دنیا برود باقی ماندن بر تقلید او جایز است; بلكه اگر اعلم باشد واجب است، به شرط این كه عمل به فتوای او كرده باشد.
مسأله 11ـ عمل كردن به فتوای مجتهد مرده ابتداءً جایز نیست هرچند اعلم باشد بنابر احتیاط واجب.
مسأله 12ـ هركس باید مسائلی را كه معمولاً مورد احتیاج او واقع می شود یاد گیرد یا طریقه احتیاط آن را بداند.
مسأله 13ـ اگر مسأله ای پیش آید كه حكم آن را نمی داند می تواند عمل به احتیاط نماید، یا اگر وقت آن نمی گذرد صبر كند تا دسترسی به مجتهد پیدا كند، و اگر دسترسی ندارد یك طرف را كه بیشتر احتمال صحّت می دهد انجام می دهد و بعداً سؤال می كند، اگر مطابق فتوای مجتهد بود صحیح است وگرنه باید اعاده كند.
مسأله 14ـ هرگاه كسی مدّتی اعمال خود را بدون تقلید انجام داده، سپس تقلید كند، اگر اعمال سابق، مطابق فتوای این مجتهد باشد صحیح است و گرنه باید اعاده كند، همچنین است اگر بدون تحقیق كافی از مجتهدی تقلید نموده.
مسأله 15ـ هرگاه كسی در نقل فتوای مجتهدی اشتباه كرده باید بعد از اطّلاع، صحیح آن را بگوید، و اگر در منبر و سخنرانی گفته باید آن را در جلسات مختلف تكرار كند تا كسانی كه به اشتباه افتاده اند از اشتباه درآیند، امّا اگر فتوای آن مجتهد تغییر كرده، اعلام تغییر بر او لازم نیست.
مسأله 16ـ عدول، یعنی تغییر تقلید از مجتهدی به مجتهد دیگر، جایز نیست بنابر احتیاط واجب، مگر آن كه مجتهد دوم اعلم باشد و اگر بدون تحقیق عدول كرده باید بازگردد.
مسأله 17ـ هرگاه فتوای مجتهد تغییر كند باید به فتوای جدید عمل شود، امّا
[22]
اعمالی را كه مطابق فتوای سابق عمل كرده (مانند عبادات یا معاملاتی كه انجام داده) صحیح است و اعاده لازم ندارد، همچنین اگر از مجتهدی به مجتهد دیگر عدول كند، اعاده اعمال سابق لازم نیست.
مسأله 18ـ هرگاه مدّتی تقلید كرده امّا نمی داند تقلید او صحیح بوده یا نه، نسبت به اعمال گذشته اشكالی ندارد، امّا برای اعمال فعلی و آینده باید تقلید صحیح كند.
مسأله 19ـ هرگاه دو مجتهد مساوی باشند، می توان بعضی از مسائل را از یكی و بعضی را از دیگری تقلید كرد.
مسأله 20ـ فتوا دادن و اظهار نظر كردن در مسائل شرعی برای كسی كه مجتهد نیست (یعنی قادر به استنباط احكام از مدارك و دلایل آن نمی باشد) حرام است و هرگاه بدون اطّلاع اظهار نظر كند، مسؤول اعمال تمام كسانی است كه به گفته او عمل می كنند.